Samskara’s: gedragspatronen die zo diep verankerd zijn in ons dagelijks leven dat ze bepalen wie we zijn, ook al zouden we het soms liever anders zien. Het zijn gedragingen die we hebben aangeleerd door derden of door situaties die ons zijn overkomen. Daardoor zijn we bepaalde overtuigingen en gewoonten gaan ontwikkelen die deel uitmaken van onze persoonlijkheid.
Als we positieve gedragspatronen hebben aangeleerd, mogen we die uiteraard behouden en koesteren. Maar het tegenovergestelde geldt voor negatieve samskara’s: die mogen we juist loslaten. We kregen ze aangereikt door iets of iemand, maar we hebben zelf de keuze om ze te houden of los te laten. En daar kan yoga je bij helpen!
De gedragspatronen waar we in ons leven telkens weer doorheen cirkelen, worden in de yogafilosofie dus samskara’s genoemd, een term uit het Sanskriet, vertaald uit ‘sam’ (compleet of verbonden) en ‘kara’ (actie of oorzaak). Deze patronen zitten diepgeworteld in onszelf. Ze bepalen een deel van onze identiteit en hoe ons leven eruitziet. Zoals ik al zei, kunnen deze patronen positief zijn, maar ook negatief. We noemen ze dan ook wel negatieve conditioneringen. Tijdens begeleidingen hoor ik vaak: “Ja, ik kan er niets aan doen; ons moeder had dit ook,” of “Ik moet er maar mee leven; ons vader heeft het zo doorgegeven.” Maar dat moeten we eigenlijk niet, we denken dat we dat moeten.
We willen allemaal gelukkig zijn en streven naar optimaal geluk, maar soms verhinderen we ons eigen geluk omdat we niet de kracht hebben om dingen die ons ingeprent zijn — en dat geluk in de weg staan — terug te geven aan de bron. Denk bijvoorbeeld aan perfectionisme. Toen ik vroeger nog directielid was van een woonzorgcentrum, was ik verantwoordelijk voor het aanwerven van nieuwe teamleden. Tijdens sollicitatiegesprekken zeiden mensen weleens: “Ik ben zeer perfectionistisch.” Ik vroeg hen dan: is dat een voordeel? “Ja, want ik zorg er altijd voor dat alles tot in de puntjes in orde is.” Ik zei: altijd? “Ja, altijd.” En houd je dat altijd vol? “Ja, tot ik even een ‘crashke’ heb en dan ben ik er weer.” Is het dan een voordeel? vroeg ik opnieuw. “Soms,” zeiden ze me dan.
In de yogafilosofie linken we bijvoorbeeld perfectionisme aan een negatief ongeloof in jezelf, dat je probeert te verdringen. Dit zal niet voor iedereen gelden, maar overtuigingen zoals: “Ik moet succesvol zijn,” “Ik mag geen fouten maken,” “Je bent alleen goed als je hoge punten haalt,” en “Je wordt pas gezien als alles klopt” liggen soms ten grondslag aan perfectionisme. Deze overtuigingen zijn samskara’s die je met behulp van yoga kunt verminderen, verzachten of zelfs laten verdwijnen.
Samskara’s lijken veel op verslavingen. Ze zijn niet alleen de oorzaak van ons lijden, maar anderzijds ook zo vertrouwd dat het lijkt alsof het oude vrienden zijn waar je geen afscheid van kunt nemen. We geloven dat deze ‘vrienden’ bij ons horen, maar diep van binnen weten we dat we onze vrienden zelf kunnen kiezen.
Samskara’s worden al heel vroeg in onze kindertijd ontwikkeld of aangeleerd, wat het zo moeilijk maakt om ze los te laten. Maar het is niet omdat iets moeilijk is dat het onmogelijk is. Soms voel je plots de pijn die voortkomt uit zo’n samskara en besef je ineens dat datgene wat je meedraagt eigenlijk niet van jou is.
In mijn persoonlijke leven heb ik, net als iedereen, ook te maken gehad met samskara’s. Een bekend voorbeeld dat ik soms vertel, is mijn onderwatervrees. Als klein kind heb ik een ongeluk in het zwembad meegemaakt. Ik ben daarna niet meteen terug het water ingegaan, omdat mijn moeder, met alle goede bedoelingen, dat niet wilde omdat ik zo bang was. De redders zeiden echter dat ik meteen terug het water in moest. Ik hoor ze het nog tegen mijn moeder zeggen: “Mevrouw, laten we alsjeblieft met uw dochter terug het water ingaan, want anders gaat ze haar hele leven bang zijn om onder water te gaan.”
“Ze gaat haar hele leven bang zijn…” Wat gebeurt er dan? Ik heb inderdaad mijn hele leven schrik gehad. Tot ik twee jaar geleden wilde leren surfen met mijn man. Toen deed die samskara pijn. Ik wilde het zo graag, maar ik botste op mijn emoties die me tegenhielden om van de surfplank te vallen. Ik huilde op het strand. Ik wilde dat gevoel niet meer. Yoga en meditatie voor een surfsessie leerden me dat gevoel, die woorden van de redders en de beslissing van mijn moeder terug te geven aan hen. Ik kon me losmaken van “ik ga mijn hele leven niet onder water durven”. Is die samskara al volledig weg? Nee, dat zal nog even duren, maar het is al veel beter. Ik leer misschien trager surfen dan anderen, maar ik leer het. Ik viel de eerste keer van die plank, onder water, klein paniekje, ik nam een slok water binnen, kwam boven en riep (lees: huilde) het uit. Ik vloekte en ging met tranen weer op de plank. Kristof liet me rustig mijn ding doen. Dat is werken aan een overtuiging waarvan ik niet wil dat het mijn overtuiging is. Maar toen ik, weliswaar op mijn buik op de plank, mijn eerste golf kon nemen, kwam er zo’n gevoel van zelfvertrouwen naar boven dat ik me de beste surfster van Hawaii Beach voelde! 😉
Zo hebben we allemaal grote en kleine overtuigingen, samskara’s, die ons leven bepalen. Tijd om er komaf mee te maken — tenminste, met diegenen die geen deel meer hoeven uit te maken van jouw leven.
Zo ontmantel je samskara’s met yoga!
- Acceptatie is key! Niet denken: dit mag er niet zijn, maar de pijn even voelen. Alleen door bewust te voelen, gaat het pijn doen en kun je uiteindelijk “stop” zeggen. Tijdens een yogales voel je, accepteer je dat het aanwezig is, zeg je “stop” en spreek je bewust uit dat je niet accepteert dat het blijft. Ik vervang mijn samskara door bewust een doel te kiezen dat deze samskara doet verdwijnen of verminderen. Mediteer hierover.
- Maak voor jezelf een pittige yogaflow: een zonnegroet, warrior poses, diepe stretches… Beoefen deze met concentratie en aandacht voor je samskara. Voel waar het lastig wordt in zo’n stevige flow, waar het pijn doet, waar het ongemak zit, en mediteer daarna met je handen op die plek.
- Herhaal dit elke dag of meerdere keren per week. Maak de flow toegankelijker door te blijven oefenen. Je samskara ontmantelen vraagt moed en wilskracht. Zoek deze in jouw yogaposes. Laat je yogapractice, naast het voelen, accepteren en loslaten van je samskara, ook een moment zijn van vrijheid creëren en nieuwe doelen stellen die je zelf bewust kiest en waar je volledig achter kunt staan.
- Schrijf na je yogasessie je gevoel op en hoe ver je staat in het proces. Mediteer voordat je een activiteit gaat doen waarbij een samskara je zou kunnen tegenwerken.
Het mooie is dat, hoe hard het ook kan zijn, zodra je de pijn hebt gevoeld en de uitdaging van het loslaten aangaat, het meer en meer een zelfvoorzienend proces wordt. Je hebt het zaadje geplant om jezelf te laten bloeien en nu moet je zorgen, zorgen voor dat plantje, zorgen voor jezelf… Je zal zien hoe deze flow je leven kan veranderen, en yoga zal jouw houvast zijn.
De hardnekkige obstakels in jezelf zouden zomaar eens de deur kunnen zijn naar meer zelfliefde. Als we die klink tenminste durven vastpakken.
Zeg dat ik het gezegd heb!
Veel succes ermee!
Tijdens de week van 18 november gaan we met dit thema aan de slag in onze Yoga en Pilates lessen. Wil jij dus de eerste stappen zetten in onze studio? Wees welkom.